11 kwietnia 2011 r.   00178

Ingmar Bergman

Ingmar Bergman, a właściwie Ernst Ingmar Bergman, przyszedł na świat w 1918 roku w Uppsali, w rodzinie protestanckiego pastora, co rzutowało potem zarówno na jego życie, jak i twórczość. Wybitny, szwedzki reżyser filmowy, zaliczany do czołowych gwiazd kina i uważany za jednego z najwybitniejszych szwedzkich artystów.

Już jako mały chłopiec uwielbiał teatrzyk lalkowy, uciekał też w świat zabaw świetlnych. Na Uniwersytecie w Sztokholmie ukończył literaturę i historię sztuki. Jego pierwsze scenariusze powstały w 1941 roku, ale już w 1944 roku zekranizowano jego własne dzieło. Zadebiutował „Krótszym opowiadaniem o jednym z najwcześniejszych wspomnień z dzieciństwa Kuby Rozpruwacza”.

W tym samym roku następuje przełom w jego twórczości. Podczas wystawiania „Śmierci Kaspra” autorstwa Bergmana, obecny podczas przedstawienia Carl Anders Dymling, szef Svensk Filmindustri (Szwedzka Wytwórnia Filmowa) zatrudnia młodego pisarza do korekty cudzych scenariuszy. Bergman przedstawia swój własny projekt - „Skandal”, którym interesuje się znany wówczas reżyser Alf Sjöberg. Wkrótce na podstawie scenariusza powstaje film o tym samym tytule.

Liczne sukcesy filmów Bergmana (np. uhonorowanie „Uśmiechu nocy letniej”, „Siódmej pieczęci”, czy „Tam, gdzie rosną poziomki” na festiwalach w Berlinie i Cannes) pozwoliły reżyserowi na uniezależnienie się od producentów i odnalezienie własnego stylu, w którym echem odbijał się będzie jego kompleks niechcianego dziecka, poczucie osamotnienia i strach przed ojcem. Sam Bergman zwykł mawiać: „ W swoich filmach toczę walkę z własnymi demonami”.

Oprócz scenariuszy do swoich filmów pisał także wspomnienia i dzienniki, w których z ekshibicjonistyczną szczerością ujawniał meandry swojego życia duchowego, swoje pasje (od erotycznych po artystyczne), a także liczne kompleksy, łącznie z największym, jakim był jego związek z Bogiem. Wychowywany w surowych rygorach protestanckiej plebani, za najważniejszą uważał zdolność do „nawiązywania kontaktu z inną istotą ludzką” i najusilniej jej poszukiwał - tak w życiu, jak i twórczości. Najbardziej dotkliwe w jego filmach było rozpaczliwe poszukiwanie miłości i zrozumienia, a także poczucie daremności tych trudno urzeczywistniających się dążeń.

Czerpiąc z tradycji modernistycznego dramatu skandynawskiego w jego utworach filmowych i literackich powraca motyw zdzierania masek, wywoływania upiorów przeszłości, czy wykraczania poza sfery racjonalne i język kognitywny. Należy pamiętać, iż pierwsze próby literackie Bergmana to nie scenariusze filmowe, ale zbiory opowiadań, nigdy nie opublikowane, zgromadzone w licznych notatnikach.

Oskarżony przez władze o rzekome malwersacje podatkowe w 1976 r. opuszcza Szwecję i udaje się do RFN, gdzie powstaje film „Jajo węża”. Rok później kręci „Sonatę jesienną” we współpracy z ówczesną gwiazdą kina Ingrid Bergman. Ostatnim filmem Bergmana jest „Fanny i Alexander”, potem zajmował się wyłącznie pisaniem scenariuszy i reżyserią teatralną. Zmarł w 2007 roku na szwedzkiej wyspie Fårö.

W 2011 r. Szwedzki Bank Narodowy (Riksbanken) postanowił umieścić wizerunek Ingmara Bergmana na nowych banknotach o nominale 200 koron, które wejdą do obiegu w latach 2014-15.

Najważniejsze nagrody:

1957 - "Siódma Pieczęć" - Nagroda Specjalna Jury na Festiwalu w Cannes
1958 - "Tam, Gdzie Rosną Poziomki" - Złoty Niedźwiedź na Festiwalu w Berlinie
1959 - "Twarz" - Nagroda Specjalna Jury na Festiwalu w Wenecji
1960 - "Źródło" - Oscar za najlepszy film zagraniczny
1962 - "Jak w Zwierciadle" - Oscar za najlepszy film zagraniczny
1973 - "Szepty i Krzyki" - Nagroda Specjalna Jury na Festiwalu w Cannes
1983 - "Fanny i Alexander" - Oscar za najlepszy film
1983 - "Fanny i Alexander" - Oscar za scenografię
1983 - "Fanny i Alexander" - Oscar za kostiumy
1983 - "Fanny i Alexander" - Oscar za zdjęcia (Sven Nykvist)
1988 - prestiżowa nagroda Felixa za całokształt twórczości

Filmografia:

1945 - "Kryzys"
1946 - "Deszcz Pada Na Naszą Miłość"
1947 - "Okręt Do Indii"
1948 - "Miasto Portowe"
1948 - "Więzienie"
1949 - "Pragnienie"
1949 - "Do Radości"
1950 - "Letni Sen"
1952 - "Kobiety Czekają"
1952 - "Wakacje z Moniką"
1953 - "Wieczór Kuglarzy"
1954 - "Marzenia Kobiet"
1955 - "Uśmiech Nocy Letniej"
1956 - "Siódma Pieczęć"
1957 - "Tam, Gdzie Rosną Poziomki"
1957 - "U Progu Życia"
1957 - "Źródło"
1958 - "Twarz"
1959 - "Oko Diabła"
1960 - "Jak w Zwierciadle"
1962 - "Goście Wieczerzy Pańskiej"
1962 - "Milczenie"
1963 - "O Tych Paniach"
1965 - "Persona"
1966 - "Godzina Wilków"
1967 - "Hańba"
1967 - "Rytuał"
1968 - "Namiętność"
1971 - "Szepty i Krzyki"
1972 - "Sceny z Życia Małżeńskiego"
1975 - "Czarodziejski Flet"
1975 - "Twarzą w Twarz"
1976 - "Jajo Węża"
1977 - "Sonata Jesienna"
1979/80 - "Z Życia Marionetek"
1981/82 - "Fanny i Alexander"
1984 - "Po Próbie"
1986 - "Dwoje Błogosławionych"

 

Opr. Gabriela Machowska
(gm)